Runner’s World dergisi yazarları defalarca bir araya gelip uzun süren tartışmalar yaptıktan sonra gelmiş geçmiş en büyük koşucuyu seçmişler. Adına da “GROAT” demişler; yani Greatest Runner of All Time. Biz de “GGEBK” diyebiliriz :). GGEBK’yi belirlerken uzun süre çabaladıktan sonra aslında bunun yapılamayacağına karar vermişler. “İmkânsızdı” diyorlar, ama yine de yapmışlar. 🙂
Öncelikle kararlaştırdıkları 32 finalisti yaşadıkları dönemlere göre gruplara ayırmışlar. Sonra birbirleri ile karşılaştırıp her ikiliden daha iyi olanı belirlemişler; turnuva gibi. Bu belirlemeyi sadece kazandıkları yarışlara, unvanlara göre ya da kırdıkları rekorlara göre yapmamışlar. Bazen diğer insanları ne kadar etkilediklerine ve ne ölçüde ilham kaynağı oldukları gibi farklı özelliklerine de bakmışlar. “Bazıları hakkında doping iddiaları olduğunu da biliyoruz ama bu söylentileri bir kenara bıraktık” diyorlar.
Sonuçta ortaya içinde birçok tutarsızlık görülebilecek bir liste çıkmış. Birçok insanın itiraz edebileceği çok sayıda şey var bu listede. Ama bence bu dokümanı önemli kılan şey, tarihteki en büyük koşuculardan belki de en önemli 32 tanesinin adlarını ve başarılarını bir araya toplamış olması. Kouros ile Carl Lewis’i veya Jurek ile Bolt’u karşılaştırmak ne kadar anlamlı bilinmez ama koşan insanlar için bu isimleri bilmek önemli. Dolayısıyla en büyüğün kim olduğunu belirlemek gibi saçma bir hedefi olsa da niyetlenenden farklı olarak güzel bir amaca hizmet ettiği kesin.
Ben de onlar gibi bir görsel hazırlamayı düşündüm fakat çok zaman alacağını düşünerek vazgeçtim. Gruplardaki isimleri ve seçilme nedenlerini yazmakla yetineceğim. Ayrıca en altta görsele bir bağlantı da vereceğim. Böylece İngilizce bilmeyenler ikisinden faydalanarak listeyi öğrenmiş olabilirler.
Birinci Tur
1. Grup – 1960lar ve öncesi
- Leonidas Rhodes (Antik Yunan) Üst üste 4 olimpiyatta üçer koşu yarışı kazanmıştır.
- Roger Bannister (Büyük Britanya) 1954’de bir mili 4 dakikanın altında koşan ilk kişi olmuştur.
- Jesse Owens (ABD) 1936’da Berlin’de 100 m, 200 m, uzun atlama ve 4×100 m dallarında altın.
- Paavo Nurmi (Finlandiya) 1500 m’den 20km’ye kadar 22 dünya rekoru, 12 olimpiyatta 9 altın 3 gümüş.
- Ron Clarke (Avustralya) 17 dünya rekoru, 10000 m’yi 28dk altında koşan ilk kişi.
- Emil Zatopek (Çekoslavakya) 1952 olimpiyatında 5000 m,10000 m ve maraton yarışlarını kazandı, 10000 m’yi 29dk altında koşan ilk kişi.
- Herb Elliott (Avustralya) 1958’de bir mil dünya rekorunu kırdı, 17 defa 4 dk. altında bir mil koştu.
- Abebe Bikila (Etiyopya) İki defa olimpiyat maratonu kazanan ilk kişi. 1964’dekini çıplak ayakla.
2. Grup – 1970ler
- Sebastion Coe (Büyük Britanya) 12 dünya rekoru ve bunlardan 3’ü 1979’da 42 gün içinde kırıldı.
- Kathrine Switzer (ABD) Boston Maratonu’nda koşan ilk kadın. 1974 New York Maratonu’nu kazandı.
- Lasse Viren (Finlandiya) 1972 ve 1976’da iki olimpiyatta hem 5000 m hem de 10000 m kazandı. 1972’deki 10000 m’de 12.turda düşmesine rağmen kazandı.
- Steve Prefontaine (ABD) 2000 m’den 10000 m’ye 8 Amerika rekorunu kırdı. 24 yaşında trajik biçimde öldü.
- Bill Rodgers (ABD) 1975-1980 arası 4 New York Maratonu kazandı. 2:15 altında 28 maraton koştu. 1978’de yarıştığı 30 maratondan 27’sini kazandı.
- Frank Shorter (ABD) 70lerin koşu furyasını başlatan kişi olarak bilinir. Olimpiyat maratonunda 1972’de altın, 1976’da gümüş almıştır.
- Mary Decker Slaney (ABD) 36 Amerika rekoru. Henüz onlu yaşlarındayken 3 dünya rekoru kırmıştır.
- Grete Waitz (Norveç) Birçok rekoru yanında 1978-1988 arası 9 New York Maratonu kazanmıştır. Bunlardan 1978, 1979 ve 1980’de dünya rekoru kırmıştır.
3. Grup – 1980-2000
-
Hicham El Guerrouj (Fas) 2 olimpik, 4 dünya ve 3 salon altını. 1500 m, mil ve 2000 m’de dünya rekorları.
- Carl Lewis (ABD) 1984’de Jesse Owens’ın tek olimpiyatta 4 altınını tekrarlamıştır. 1988, 1992 ve 1996 olimpiyatlarında altın kazanmış ve 8 defa dünya şampiyonu olmuş.
- Yiannis Kouros (Yunanistan) 100 milden 1000 mile kadar tüm yol yarışlarında ve 12 saat ile 6 gün arası tüm yol ve pist yarışlarında dünya rekorlarını elinde bulunduruyor.
- Edwin Moses (ABD) 4 defa 400 m engelli dünya rekoru kırmış. Üst üste 122 yarışını kazanmış.
- Jean Benoit Samuelson (ABD) İlk kadınlar olimpik maratonunu kazanmıştır. Boston’u ikinci kez kazanırken dünya rekorunu 2 dakika geliştirmiştir.
- Steve Cram (Büyük Britanya) 1985-1993 arası mil rekorunu elinde tutmuş. 1500 m, 1 mil ve 2000 m dereceleri halen Büyük Britanya rekorları. 1985’de 19 gün içinde 3 dünya rekoru kırmıştır.
- Michael Johnson (ABD) 4 olimpiyat ve 9 dünya şampiyonluğu. 400 m’de 44sn altını 22 defa koşmuştur.
- Haile Gebrselassie (Etiyopya) 4 defa Berlin Maratonu galibi, 1500 m’den maratona tüm mesafelerde 27 dünya rekoru.
4. Grup – 2000ler
- Paula Radcliffe (Büyük Britanya) Maraton kadınlar dünya rekorunun sahibi. 3 Londra ve 2 New York Maratonu galibi.
- Catherine Ndereba (Kenya) 4 defa Boston Maratonu kazandı. Eski dünya rekoru sahibi. 1999’un en iyi 5K, 12K, 15K ve 10 millerini koştu.
- Scott Jurek (ABD) Hardrock100, Badwater, Spartatlon ve Western States 100 mil yarışlarını kazandı. Western States’i 7 defa üst üste. 24 saat koşusunda Amerika rekoru onun elinde.
- Asafa Powell (Jameika) Eski 100 m dünya rekorunun sahibi. 100 m’yi 10sn altında 88 defa koşan tek kişi.
- Mo Farah (Büyük Britanya) 5000 m ve 10000 m’de şimdiki Olimpiyat şampiyonu. Çok sayıda ülke ve Avrupa rekoru onun elinde.
- Usain Bolt (Jameika) Kısa mesafede 6 olimpiyat altını alan tek erkek. 100 m, 200 m ve 4×100 m dünya rekorları elinde.
- Kenenisa Bekele (Etiyopya) 10000 m’de şimdiki dünya ve olimpiyat rekorları onun. 2003-2011 arası 10000 m’de geçilemedi.
- Geoffrey Mutai (Kenya) Bugüne kadar koşulmuş en hızlı maratonu 2011’de Boston’da koştu -2:03:02. New York Maratonu parkur rekoru ve 60 dakika altı yarı maraton koşuyor.
İkinci Tur
-
Bannister – Kısa mesafelerde algı değiştiren başarıları nedeniyle.
- Owens – Evet, birçok madalya kazandı ama aynı zamanda açıkça Hitler’i eleştirdi.
- Zatopek – Yarışta çok mücadeleci ama çok da lütufkâr. 10000 m altınını sonradan Clarke’a vermiştir.
- Elliott – Bikila’nın çıplak ayakla maratonu çok etkileyici ama Elliott’un koşuları inanılmaz.
- Coe – Coe’nun kırdığı rekorlar göz ardı edilemez.
- Pre – En son hangi küçük çocuğun veya gencin duvarında bir Viren posteri gördünüz.
- Shorter – Münih’teki altın ile bir jenerasyonu tetiklemiştir.
- Waitz – Slaney’e saygımız var ama Waitz ile karşılaştırmada yakın bile değil.
- El Guerrouj – Lewis çok sayıda madalya aldı ama birçoğu atlama dallarında.
- Kouros – Bu adamı hiç duymadınız mı? Bu onu daha da “cool” yapıyor.
- Samuelson – Çok fazla sayıda kadına koşmak için ilham olmuştur.
- Geb – Uzun mesafe koşucularından yana bir eğilimimiz var gibi değil mi?
- Radcliffe – İkisi de birbirine çok yakın ama burada dünya rekorunu elinde bulunduran kazanıyor.
- Jurek – Yorulmak bilmez. Ve sadece bitki yiyor.
- Bolt – Pardon Mo, Bolt gerçekten çok dominant.
- Bekele – Birkaç yıl içinde Mutai Bekele’nin önüne geçebilir. Ama şimdilik Bekele önde.
Çeyrek Final
- Owens – Daha piste çıkmadan aşması gereken büyük engeller vardı.
- Zatopek – Son anda karar verdiği maratonda olimpiyat rekoru kırdı.
- Pre – Söylediği o kadar çok şey hala ilham kaynağı oluyor ki…
- Waitz – Shorter da inanılmaz bir koşucu ama Waitz’in uzun süren başarısız (9 NYC Maraton!) onu öne çıkarıyor.
- El Guerrouj – Uzun ve yavaş koşmak sizi uzağa götürür ama sadece uzağa.
- Geb – Joani, seni seviyoruz ama burada Geb çok üstün.
- Jurek – Çok uzun süre çok güçlü koşuyor.
- Bekele – İkisi de büyük sanatçı ama Bekele kros alanında da sanatını konuşturuyor.
Yarı Final
Zatopek – Sırtına karısını alıp antrenman yaparmış. Karısını!
Pre – Hala ikna olmadıysanız önceki yazılanlara tekrar bakın.
Geb – Hem yolda, hem pistte hem de krosta uzun mesafede usta. Ve o gülümsemeye kim dayanabilir ki?
Bekele – Jurek çok sağlam tamam ama Bekele zorlu elit pistlerde sertleştirilmiş.
Final
Zatopek – Pre’nin motivasyonuna sahip ama onun kadar tedbirsiz değil.
Geb – Kendi maraton rekorunu yeniden kırdı, 35 yaşında.
Kazanan
Zatopek – Alçak gönüllülüğünden, berbat formuna ve işkence gibi antrenman yöntemlerine kadar yiğitlik timsali.
Bahsi geçen görsel Runner’s World sitesinde yayınlanan bir PDF dosyası.
“Anneni mi daha çok seviyorsun babanı mı?” sorusunun koşucu versiyonu
Zapotek’in esi Dana Zapotkova da cirit atmada ustun bir sporcuymus. 1952 olimpiyatinda altin madalyayi tam da Zapotek’in 5km’de zaferindan az sonra kazanmis. Zapotek esinin ondan ilham aldigi esprisini yapinca Dana Zapotkova “baska bir kiza ilham ol, bak bakalim o da 50 mt cirit atacak mi?” deyivermis! (Wikipedia, “Emil Zapotek”)
Birlikte ikisinin ismi girilince harika resimleri cikiyor.
32 atlet seçilmiş ve bunların arasında SAİD AOUİTA yoksa listeyi yapanların Atletizm bilgisinden şüphe ederim 🙂
3- Jesse Owens (ABD) 1936’da Berlin’de 100 m, 200 m, uzun atlama ve 4×100 m dallarında altın.
4- Paavo Nurmi (Finlandiya) 1500 m’den 20km’ye kadar 22 dünya rekoru, 12 olimpiyatta 9 altın 3 gümüş.
Ama Ovens Hitler’i eleştirdi … ve Nurmi elendi.
Bu çalışmanın gelmiş geçmiş en büyük koşucuyla ilgisi olamaz.